Ο Ναός – Panagia Meneton

Η ιστορία του χώρου τούτου του «Ιερού Βράχου» της Παναγίας, ως φρουριακού συγκροτήματος ήταν η Ακρόπολη, πολυάνθρωπης στους περασμένους αιώνες κωμόπολης του νησιού, τις Μενετές και αριθμεί βίο συνεχή περισσότερο από μία χιλιετία. Η ασφάλεια που παρείχε η οχύρωση του χώρου, ήταν ο λόγος για να συμπτυχθεί η οίκηση των Μενετών στο σημείο που βρίσκεται σήμερα, από τη φυγή και εγκατάλειψηπαραλίων οικισμών.

Ο σημερινός τρισυπόστατος ναός έγινε πάνω ακριβώς σε προϋπάρχοντα παλαιότερο. Η παλαιότητατου προϋπάρξαντος ιερού ναού της Παναγίαςκαι οι ανάγκες της πολυπληθούς Κοινότητας ώθησαν φαίνεται τους κατοίκους των Μενετών της εποχής εκείνης να οικοδομήσουν το νέο(σημερινό) τρισυπόστατο ναό. Πιθανή έναρξη των εργασιώνκαι θεμελίωσή του είναι το έτος 1840.

Η χρονολογία αποπεράτωσης (1845)βρίσκεται σκαλισμένη με ελληνικούςχαρακτήρες πάνω στο μαρμάρινουπέρθυρο της κεντρικής θύρας του ναού (,αξμε’).Ακόμη και οι μαρμάρινες κολώνες της εκκλησίας που βλέπουμε και οι άλλες που στηρίζουν το παλαιό κωδωνοστάσιο, προέρχονται από τον περικαλλή βυζαντινό ναότης Αγίας Αναστασίας της Αρκεσίας, το μεγαλύτερο και λαμπρότερο βυζαντινό μνημείο του νησιού.
Οι κολώνες μεταφέρθηκαν συρόμενες με δυσκολία από δύσβατα μονοπάτια και φανερώνουν την πίστη στην Παναγία και τη θέληση των ανθρώπων εκείνων για μεγαλοπρεπή επιτεύγματα.

iΑυτή η πίστη και οι δημιουργικές ικανότητεςτων περασμένων γενεών τεκμηριώνονται και με όσα άλλα έργα επλαισίωσαν την εκκλησία, όπως είναι:

Το παλαιό κωδωνοστάσιο, μνημείο ίσως μοναδικό στο είδος του στον ελληνικό χώρο, δημιούργημα άθλος από λαϊκό εντόπιο αρχιτέκτονα και αριστοτέχνες τεχνίτες το οποίο έγινε μεταξύ των ετών 1865-1869 με πρωτομάστορα τοΜιχάλη Ζαβόλα.

Όπως επίσης τεκμήρια παλαιότητας είναι: η εικόνα της Παναγίας (έργο του 1636), ο ξυλόγλυπτος θρόνος (1726) του Αρχιερέως Καρπάθου Νικηφόρουο οποίος φέρει την επιγραφή: «ΑΨΚς ΘΡΟΝΟCΚΑΡΠΑΘΟΥ ΑΡΧΙΕΡΕΩCΚΥΡ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΧΕΙΡ ΝΙΚΗΤΑ ΣΕΠΙ ΚΡΗΤΟC» με την εικόνα του Χριστού ως Μεγάλου Αρχιερέα έργο του Νικήτα Σέπη.

Επίσης το ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο του εντόπιου καλλιτέχνη Λεντή της Βιτωρούλας(Ηλίας Βιτωρούλης) και η μεγάλη καμπάνα (δωρεά των Καρπαθίων Αμερικής-1920), «καμπάνα βροντερή της λευτεριάς», θα την έλεγε ο Σικελιανός, η καμπάνα που συνδέεται με τις κρίσιμες ώρες της Καρπαθιακής Ιστορίας.

Στην ακρόπολη λοιπόν αυτή κτίστηκε ο κεντρικόςναός του οικισμού «Η Κοίμηση της Θεοτόκου»προ αμνημονεύτων αιώνων.Υπήρχαν επίσης πάνω στον «Ιερό Βράχο» άλλοι δύο ακόμη ναοί: του αγίου Γεωργίου και του Αγίου Δημητρίου.Το φρουριακό συγκρότημα περιβαλλόταν στα αναγκαία σημεία με τείχος, πολεμίστρες προς την πλευρά του χωριού, πύλη, υδατοδεξαμενές και αποθηκευτικούς χώρουςγια τα αναγκαία τρόφιμα σε περίπτωση κινδύνου.

Στο θεοσκέπαστο και θεοφύλακτο«Ιερό Βράχο»με τη χιλιόχρονη και πλέον ιστορία του και με επίκεντρο την Παναγία, προστάτιδα, υπέρμαχο και σώτειρα, συνυφαίνεται το ιστορικό, και κοινωνικόγίγνεσθαι τόσων αιώνων και τόσων γενεών.Πόσοι θρύλοι, πόσες παραδόσεις και εθιμικά δρώμενασυνδέονται με την Παναγία μας! Και πόσος πλούτος λαϊκού ποιητικού λόγου εμπνευσμένος από την πίστη και τα θαύματα της Μεγαλόχαρης!Πολλά είναι τα στοιχεία, ιστορικά συμβάντα και κοινωνικά μεγέθη, τα οποίασημασιοδοτούν το φαινόμενο των Μενετών, ως προπύργιο πατριωτισμού και αντίστασης και ορμητήριο.

Η Παναγία του Ιερού Βράχου αποτελούσε επίκεντρο θρησκευτικό, εθνικό,κοινωνικό και εκπαιδευτικό στους δύσκολους αιώνες της δουλείας. Ο ίδιος ο λαός φρόντισε ναπεριβάλει την Παναγία ως σημείο αναφοράς(ιδεολογία) και ως θεσμό, με ότιη πίστη του, η λαϊκή του ψυχή και η σοφίατου χρειαζόταν, για να αποτελεί και φορέα δυναμικό με κύρος ώστε να αποτελεί στήριγμα ψυχικό,ηθικό και καταφυγή και ελπίδα κάθε αναξιοπαθούντος.Κωνσταντίνος Αντ. Μελάς